Svampur í føroyskum húsum

Marita Reynheim Danielsen

Orsøkir, burturbeining og fyribyrging.

Svampur er ein vanligur trupulleiki í húsarhaldinum, sum kann elva til stórar heilsutrupulleikar og skaða á bygningar, um hann ikki verður viðgjørdur. Í Føroyum kunnu tey serligu veðurlags- og umhvørvisviðurskiftini vera við til at vaksa um svamp í heiminum/bústaðinum.

Í hesum blogginum verður farið undir at kanna orsøkirnar til svamp í Føroyskum húsum/bústaðum, effektivar hættir at beina fyri svamp, og týdningarmikil ráð til at fyribyrgja, at svampur kemur aftur.

Orsøkir til svamp í húsum í Føroyum

Føroyar eru kendar fyri sítt kalda, váta veðurlag, sum kann skapa tær fullkomnu umstøðurnar til at sníkjusjúkur vaksa. Svampur trívist væl í umhvørvi, har tað er nógv væta og lítið av ventilatión. Her eru nakrar vanligar orsøkir til at svampur kemur í hús í Føroyum:

1. Høg luftfugtigheit

Havviðurskiftini á oyggjunum hava við sær høga luftfugtigheit, serliga um veturin. Tá ið innandura luftfugtigheit í húsinum er meira enn 60 prosent, er tað idellar umstøður fyri svamp at nørast.

2. Vánalig ventilatión

Nógv hús í Føroyum eru bygd soleiðis, at tey tola hart veðurlag, sum viðhvørt kann hava við sær vánaliga ventilatión inni. Um luftstreymurin ikki er nøktandi, kann tað fáa vætu at halda seg inni, og tað kann elva til at sníkjusjúkur vaksa.

3. Lekar og kondens

Lekar, vindeygu og rørleiðing kunnu fáa vætu/kondens inn í húsini. Sjálvt smávegis lekar kunnu elva til stórar svamptrupulleikar, um teir ikki verða viðgjørdir beinanvegin.

4. Kondens

Kaldar yvirflatir, sum t.d. vindeygu og veggir, kunnu elva til kondens. Hensin kondensurin kann savnast og skapa eitt gott umhvørvi, til svamp at nørast og vaksa.

5. Byggitilfar

Nøkur byggitilfar, sum t.d. timbur og gips, hava lættari við at fáa svamp, tá ið tey eru útsett fyri kondensi. Hús, sum eru bygd við hesum tilfari, eru í størri vanda.

Um tú finnur svamp í tínum húsum, er tað umráðandi at viðgera svampin beinanvegin fyri at forða fyri, at hann breiðir seg og ger enn størri skaða.

Her eru nakrir effektivir mátar at beina fyri svamp:

1. Finn kelduna

Áðrenn tú byrjar at viðgera svampin, er tað avgerandi at finna røttu kelduna og orsøkina til svamptrupulleikan. Tetta har tað lekur, og betra um ventilatiónina og minka um luftfugtigheitina inni.

2. Brúka trygdarútgerð

Tá ið tú hevur við svamp at gera, skalt tú altíð brúka trygdarútgerð, eitt nú handskar, masku og verjubrillur, fyri at sleppa undan at anda svampsporar inn ella koma í beinleiðis samband við teir.

3. Reinsa við skimmelreinsandi loysnum

Tað eru fleiri effektivar loysnir til skimmelreinsandi, eitt nú handilslig skimmelreinsandi evni og natúrlig alternativ, sum t.d. hvítur edikkur og natron. Brúka loysnina á tað ávirkaða økið, skrubba við bust og skola væl.

4. Burturbeinan av dálkaðum tilfari

Um svampur er farin inn í t.d. teppi, isolatión ella gips, kann tað vera neyðugt at taka hesar lutir burtur og erstatta teir við nyggjum tilfarið, fyri at forða fyri, at svampur aftur fer at nørast.

5. Turka økið væl:

Eftir at tú hevur reinsað, skalt tú syrgja fyri at viðgjørda økið verður turka væl, soleiðis at svampur ikki kemur aftur. Brúka líkventilatión og avfuktari fyri at skunda uppundir turkingina.

At fyribyrgja svamp

Tað er umráðandi at forða fyri, at svampur kemur inn í húsini, fyri at tað skal vera heilsugott at búgva har. Her eru nøkur praktisk ráð til at fyribyrgja svamp.

1. Umstøðurnar í húsinum

At luftfugtigheitn verur hildin undir 60%. Hugsa um at brúka eitt hygrometur til at kanna, hvussu nógv luftfugtigheit er í húsinum.

2. Ùtluftning

Tryggja nóg mikið av útluftingi í húsinum, serliga á teimum støðum, har tað ofta er kondensur, sum t.d. í baðirúminum, køkinum og kjallarum. Brúka avlopsventilar og lat vindeyguni upp, tá ið veðrið loyvir tí.

3. Isolera húsini

Ein góð isolatión kann vera við til at minka um kondens á køldum yvirflatum. Isolera vindeygu, rør og ytri veggir fyri at minka um vætuuppbygging/kondens.

4. Regluligt viðlíkahald:

Hygg regluliga eftir húsinum fyri at vita, um tað lekur, serliga tá ið tað hevur regnað nógv ella hevur verið stormur. Skunda tær at bøta um eitthvørt, so at vatn ikki kemur inn.

5. Brúka vørur, sum eru mótstøðuførar móti svamp

Um tú umbyggir ella byggir, kanst tú umhugsa at brúka vørur, sum eru mótstøðuførar móti svampi, eitt nú svamp mótstøðuført gips og máling, fyri at minka um vandan fyri svampvøkstri.

6. Haldið húsið reint og turt:

Reinsa og turka regluliga tey støðini, sum hava lætt við at kondensa, sum t.d. baðirúm og køkur. Turka yvirflaturnar, tett lekar og turka alt, sum kondensar.

Svampur í Føroyskum húsum er ein vanligur trupulleiki orsakað av tí váta veðurlagnum í økinum og serstøku byggisviðurskiftunum. Við at skilja orsøkirnar til svamp, og beinanvegin taka stig til at beina fyri honum og seta fyribyrgjandi tiltøk í verk, kanst tú verja títt heim og heilsuna móti skaðiligum hjáárinum av svamp. Haldið bústaðarumhvørvið turt, væl ventilerað og væl viðlíkahildið, so tit kunnu njóta eitt svampfrítt heim í Føroyum